Буквар
Галоўная мэта любой графічнай сістэмы — правільна перадаваць фанемы мэтавай мовы. Гэты буквар падае літары, арыентуючыся на беларускую фанетыку: адсутнасць рэдукцыі якасці гукаў, спецыфічныя альвеалярныя прыгукі пры памягчэнні (дзеканне, цеканне). Матэрыял ілюстраваны выявамі.
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
Падчас падрыхтоўкі мы прататыпуем кантэнт беларускай лацінкай замест арабіцы.
Методыкі навучэння чытанню беларускай лацінкай і арабіцай падобныя і адрозніваюцца ад методыкі чытання беларускай кірыліцай.
Гэта — непасрэдны вынік розных стратэгій кадыфікацыі другаснай артыкуляцыі тыпу «палаталізацыя» (мяккасць) ў розных графіках: абагульваючай стратэгіі кірілічнай графікі і паслядоўнай стратэгіі лацінкі і арабіцы. У першай мяккасць зычнага гука пазначаецца па-за межамі зычнай графемы і звязваецца ў межах склада (абагульняецца з носьбітнай галоснай), у апошняй мяккасць пазначаецца нефанемным алфавітным “і”-падобным прыдатачкам.
Паслядоўнасць падачы літараў вызначаецца выкарыстоўваемай стратэгіяй. Для лацінкі і арабіцы мы пераймаем падыход «Лемантара для школаў і хатнягя навучання» выдавецтва «Заранка» (1964).
Aa
A-a—a! A-a-a! A-a-a!
Uu
U-a! U-a! U-a!
U-u! U-u!
Au-u-u-u!
Mm
Mama
Mu!
Am!
Ma-ma — mu
ma-mu — am
Tt
Tata
Mata
Ta-ta — tut
ma-ta — tam
ma-ma — am
Tut tata.
Tam mama.
Tata tut, a mama tam.
Yy
My
Ma-ma — ta-ta — ma-ta
ma-my — ta-ty — ma-ty
my — ty — my-ty
My tut u mamy.
Ty tam u taty.
U taty maty.
My tut, a ty tam.
Rr
Mur
Mur
Mur
Mury
Ma-ma — ta-ta — mur
ra-ma — Mar-ta — mu-ry
ra-my — ru-ta — try
U mury try ramy.
Tam u mury mama.
U mamy Marta.
U Marty ruta.
Kk
Kury
Ku-ry — ka-ma-ry — ka-ra
ru-ka — kra-ma — kut
ra-ka — Ma-kar — rak
mu-ka — Mar-ka — mak
U mamy kury.
Kurka tam u kutku.
U kutku kamary.
Kurka kamara am.
Ss
Trusy
Sy-ry ka-sa—ty sa-ma ka-sa kras-ka sam
ra-sa smu-tak kus-ty
sy-ty mas-ty tru-sy Tut sam tata. U taty try trusy.
Trusy syty.
Tut sama mama. U mamy syry.
Ii
Mi-sa si-ra-ta ‘ kur-ki ru-ki ra—ki-ta mlr-ta sa- mi Mak—sim , kry-ki si-ta kras -ki ra-ki
Tut my sami.
U taty sita.
U mamy syr i misa. U Marty mak i mirta. U Maksima raki.
Ĺĺ
A-Ia ma-ty-li lul-ka la-la Ma—ry-la lis-ka lu-la Klim-ka kra-li ku-la my-li la-sy
Kala raki lasy.
A tam lisy.
Lisy krali kurak.
A tut Maryla. U Maryli lalka. Lalka tut u luli.
Oo
Mo-ra ka-mor-ka sol
mok-ra ka-lo-sy sok mas-tok A-lok-sa mol ka-tok ma-tok tok
U Marty kamorka.
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
A tam katok. Katok skok u kutok. ‘ U kutku matylok.
Ll
Lom
La-my ma-la-ko ko-la my-la ka-lys-ka Mi-ko-la ma-ly laama-la kla-li la-sy ma-lo-li lus-ta Klim i Maryla lamali suki. Maksim i Mikola klali lamy.
Mikola maly. Mama myla Mikohl ruki.
Nas-tu-la Ra-man
Nn
Sa-ni
na-ra Ma-ry-na Sy-mon ra-na ka-li-na mly-ny si-ni Jma-li-na ‘ sy—ny U Ramana kala raki mlyn.
My tam ma}oli muku. Raman i tata klali muku na kalosy.
Kala miynu mastok.
La mastka rasla kalina.
Šš
My- §y Eyé-ki ka-Ea
mu-Eu Ta—ma§ na—Ea §nu-ry Lu-ka§ Emat Ey-la §y-ro—ki éum
Tut na§a ékola. Tut na§y §kolniki: Nastula, Luka§ i Tamaé, Maryla, Sy- mon i Emat nas. Kala ékoly Emat kra- sak. A tam la tynu §yroki ka§tan.
Pp
Pi-ia pas-ma éap-ka ia-pa sna-py Pi-lip ka-pa éyp-Ey-na pyl li-pa pa-ra-son tar-pa
Pry taku parkan. La parkanu rasla lipa. Tam ros i kust sypsyny.
Pry taku snapy. Pilip 1 Aloksa na- sili snapy. Snapy klali na tarpu.
Ee
Repa Le-ta ka-le-na klet-ka Ee-ry ka-le-ka Tek-la a-re A-le-na ka-Eel re-ki re-§a-ta les
Alena kapala repu. Repu klali na no§y. Symon i Klimka nasili repu. Tekla nasila repu starym re§atam. Re- pu klali la plotu.
Uletku my nasili repku.
Bb
Bo-ty ba-ra-na bra-ma bu-ra ba-bu-la Ba-rys bu-rak Bar-ba—ra bab-ry ba-ran ba‘r—suk bor
U bary bylo éumna. Tam byla bura. Bura lamala les. Nam bylo stra§na.
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
Kala boru bylo balota. A tam i ra- ka. Abapal raki les i kusty. Tam by- li babry.
Hh
Husi
Ha—ra hry-mo-ta sta-hi na-ha har-ma-ta Hel-ka he-ty Ha-nu-la ho-man
ho-las 1 u-bo-hi hry—by
Heta naéy husi. U nas husak i try huski. Nagy husi syty.
— Hanna, bani husi na paéu! -
— Ahila! Ahila! husi, na pa§u, — hamanila Hanna.
Dd
Do§ -ka da-ro-ha du-da-ry dum-ka pry-ho-da Da-ni-la dob-ta dra-bi-ny Da-ro-ta du-by pry-sa-dy To-dar
Heta na§ dom. La domu drabiny. Kala domu prysady.
Adami Danila nasili do§ki da do- mu. Todar i Darota pad-hra-ba-Ii treski kala domu (1y klali na kalosy.
Vv
Valy Va—da va—ry-va var-ta va-ta vo-la-va dre-va sa—va va-ro-ty vir vo-la pad-ko-va vil-ki
U nas dva valy. Abodva valy na dvare. Valom davali travy dy pahnali
(la vady.
Tut na dvare byli drovy. Lavon i Tama§ pilavali drovy. Drovy klali na
dryvotni.
Jj
Jalinka Ja-ma ja-ha-da Jan-ka kraj jar-mo ab-ja-va Ja-kub moj jel-ka jab-ly-na Ja-kim svoj soj-ka jab-lyk klej ja
Nady§li Kalady. Jakub i Janka pa- §li da haju. Tam jany na§li stroj-nu-ju jalinku dy pryvalakli jaje dadomu. A kali doma jaje prybrali, dyk jana sta- la pygnaj jalinkaj.
Zz
zu-by zrok zvon I vuz-ka kaz-ka ma-roz I za-ran-ka zo-la-ta
Za zatokaj rasla laza. Kaza hryzla lazu.
Adam i Jurka rezali lazu. Lazu kla- Ii na vazy dy vazili dadomu. Z lazy plali ka§ali dy vazili na bazar. Za ka- §ali nabrali Emat hro§y.
Žž
Za-b’y vo-iy-ki I ial ‘ V
iu-ki ia—lo-ba zvir
ior-ny iy-vy
My prajéli daroiku mi? iyta. Aba- pal daroiki iali iyta. Zyta klali na vazy dy vazili na humno. Tam iyta klali na tarpu.
U hajku za na§ym iytam iyli voiy— ki. Jany lavili myEak, iabak i vuiak.
sa—ia iu-ra-vi-ny na-iy vu-ia-ki
Cc
Cebar
Cac-ka {an-cub pEa-ni-ca pa-li-ca su-ni-ca cep pa.-cuk zva—ni-ca cym-ba-ly ca-na 1 sonrca ma-ci
Maci kupila Vincuku Emat cacak. Vincukovy cacki na palicy. Tam na
palicy j jahonyja cymbaly. U Vincuka bylo sunic cely caberak.
Maci sasmaiyla tyja sunicy z cukram.
Ch ch
Mu—cha stra-cha ha-roch su-cha chma-ra pas-tuch chvo-ja ha-rech ka-tuch cha-mut mach dach
Na§a .chata z chvajovaha dreva. Ja- na budavana z suchim mocham. Jej- naja stracha- z pravaj salomy. Na§a chata vidnaja j suchaja. Chlavy j ka- tuchi voddal ad chaty.
Svaja chatka, jak rodnaja matka.
##
Pia-30k viat-ry - mia-sa vias-na mia-ia nia-su siab-ra via-li-ki mia-ta siam-ja ziam-la bia-da
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
Na na§ym dvare rasla vialikaja biaroza. My viasnoj z na§aj biarozy spuskali salodki sok. Na viarchu bia- rozy bylo buslnava lmiazdo.
Hetak kazala Zosia.
##
Siena ‘ Mic-2y mics-ta vie-cier vie-Ea .mie’s-ca mie-siac pie-na cia-cie-ra ’ hie-1y cies-ta pa-cie-cha siem
Letam my z bratam jechali pa sie- .na. Na§ biely konik bieh pa pylnaj darozie. My pryjechali da ‘kop i na-
‘klali siena na voz. Dadomu my jecha-
li vysaka na vozie na miakkim sienie.
Čč
- Carnicy
Ca-bor pa—reé—ki reé—ka Sa-roE-ka éa-reE-ni sieé-ka Ear-viak Ear-ni-cy Eap-la
ple-éy za-éy-ni pieé
Uletku vuéni mieli adpaéynak. Jany praz pole pakroéyli da lesu pa jaha- dy. Pole paclmula hreékaj i éabarom. U bary (101 ai éomy ad éarnic. A tam vkala reéki éytvonyja pareéki.
Ŭŭ
Voŭ-na ka-ro‘l’I-ka Saii-ka poŭ-na ra-doŭ-ka koŭ-dra daŭ-na las-taŭéka Aŭ-du-la laŭ-ka kni-haŭ-ka ku-piŭ
Paŭluk pahnaŭ avieéki na pa§u. Raptam z jaloŭcu vyskaéyŭ voŭk, schapiŭ barana dy paciahnuii da lesu. La lesu za kustami byii palal’miéy, A kali voŭk prybieh da lesu, dyk palati- niéy zastreliŭ jaho.
Dz dz
Dzie-ci dzia-du-la dzia-ciel
dzi-va a-dzie-ia dzia-kuj
lu-dzi dzial’l-éy-na dzi-ki
hla-dzi dzia-ia sia-dzi
Dzieci siadzieli 1’1 sadzie. Tam pra- chodziŭ dzied Dzianis. Dziaŭéynka (la- la dziadulku jablyékaŭ i dulak. Dzia- dulka padziakavaŭ dziaŭéyncy za sa- davinu.
Dziady ni’a mieli biady. Unuki nabralisia muki.
Śś Źź ń
Loé Piat-rué kui-nia ui-lei ’ivier Kas-tué éviŭ-nia koŭ hué 7 lai-nia pieé-nia lévi-ran éueŭ
Chlopcy paécili koni 1’1 lesie.
- Ustaŭcie j hlaŭcie. Tam u lainia- ku nieéta kranulasia, — kaia Antoé da siabroŭ.
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
Chlopcy aéciaroina padyéli da lazy, a2 tam stajaŭ vializny loé dy ijadaŭ liécie z lazy.
##
Vaviorka Ciop-la va-zio-ry ciot-ka ciom-na via-siol-ka vios-ka mio-tly , vios-ly viod-ry siost-ry sio-le-ta siomy
Sioleta ŭletku my iyli na vioscy 1’1 ciotki Lavosi. Bylo ciopla. My 2 siost- rami pajgli 1’1 hryby. Tam u lesie my baéyli maleŭkaha ryiaha zviarka. He-
ta byla vaviorka.
Ćć Dź dź
Miadzviedz
Snie-daé pry-chodi joéé émih-ny divie—ry zioéé
miadi-viedi éviar-dy budi
baé-ka évia-ki hladi
Byli my na naélezie. Ranicaj my mielisia jechaé damoŭ, ale koni ad strachu raptam raibiehlisia. Hladzim, a2 2 lazy vychodzié miadiviedi. Kali jon ubaéyŭ nas, dyk viarnuŭsia na- zad, bo miadiviedi nia choéa spaty- kacca z ludimi.
Hetak apaviadaŭ naé baéka.
##
Ziaziula
Dzia-ciuk niu-chaé i ziu-ziu-kaé ma-niu-ka ciué-ka Pa—na-siuk zia-ziu-la u-siu-dy Ka—ziuk
Ziaziula iyvie 1’1 lesie. Ziaziula ku- kuje. Jana padkidaje svaje jajeéki 1’1 éuiyja hniozdy. My Easta ziaziulku
ŭspaminajem u pieéniach i kazkach.
Dziaŭéaty siadzieli na pryibie dy j zapieli pieéniu ab ziaziulcy: — Kukavala ziaziulka 1’1 sadoéku, PrylaiyŭEy haloŭku k listoéku…
Dž dž
hla-dzu vi-diu My mielisia sadiac’ kapustu. Aralla suchaja, jak popiel. Raptam najaidia- je Eornaja chmara. Stala ciomna. Pa-
liusm doidi, jak‘ z lataka. Kali doidi spyniŭsia, dyk my stali sadiaé kapustu.
Ff
Flejta Far-ma far-ta-pi-ja-na pa-te-fon far-met ŭ-ran-ka te-le-fon ku-far kaf-ta-nik fest
Dzieci pryjechali na farmu. U pa- koji farmera na voknach ŭranki. U kutku stajaŭ kufar. A pry écianie byŭ telefon.
U druhim pakoji daéka farmera jihrala na fartapijanie. Na dvare pad lipami syn farmera jihraŭ 11a dejcie.
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
Gg
Gon-ty gru-ca ga—nak maz-gl A-ga-ta gu-zik roz-gi ga—za gu-zy
Rupny haspadar Gabrué. Jon iyvie 1’1 vioscy, a vymuravaŭ sabie chatu z cegiy dy nakryŭ jaje gontami. Da cha- ty prystrojiŭ zgrabny ganak.
Babula Agata, maci Gabrusia, éa- sami taŭée grucu 1’1 stupie. Jana ka- ia, §to toŭéanaja gruca paiyŭniej za
mlynavuju.
45 Katok
Katok
Luli, luli, luli!
Palez kot pa duli. Pamarozil‘i lapki, Palez na palatki. Stali iapki hrecca. Niedzie katku dziecca. Palez-by daloŭki, Bajicca karoi’lki. Palez-by jon vyéej, Dyk bajicca myéaŭ… Tam myéki dureli, Katku chvost adjeli… Z palatak zvalil’lsia Dy na émierc’ zabiŭsia.
46 LisaIZorau
L15 1 zorau 1) Krupnik Niejak raz pasiabravali mii saboj lis i ioraŭ. Lis zaprasifx u hoéci iorava dy naliŭ jamu smaénaha krupniku na plytkuju talerku. Stukal‘l, stukafl ioral‘l svajej doŭhaj dziubaj pa plytkaj talercy, a 1’1 rot niéoha nie dastalo- sia. A lis u hety éas prysnaéciŭsia, dy z’lizaŭ uvieé hety krupnik dy j chvalic’ svaju stravu:
— V06 dyk smaéna! Voé ja rad, éto paéastavaŭ ciabie hetkaj smaénaj stravaj. -—
2) ŭve,
Na druhi dzieŭ ioraŭ zaprasiŭ lisa i1 hoéci. Jon navaryŭ smaénaha piva z mjodu dy naliŭ jaho 1‘1 hiadyéyk. Sam jon pje hetaje piva sva- jej dot’lhaj dziubaj dy j prosie lisa:
— Kali laska, éastujsia, susiedzie! —
63
A lis ablizvaje z’vierchu hety hlady§yk, bo jahonaja myza nia lezie fl vuzki hladyéyk.
Sam ioraŭ vypiŭ heta piva dy j kryéyc’:
— Dabro piva! Dabro pival…
3) Ptuéaniaty
—— Dziakuju za piva! — kaia lis. g Ale ja chacieŭ-by miasa pakaétavac’. Kali iaska, su- siedzie, paéukaj mnie hniozdal’l z ptuéania- tami. —
— Vun, baé, u lesie na drevach patina ptuéy- nych hniozdaŭ, — kaia ioraŭ. —— Sadzisia mnie na pleéy, dyk ja ciabie padymu da hniozdaŭ i ty tam hudzieé vybiraé ptuéaniat, jakich Ia- bie zachoéaé. —-
Lis sieŭ ioravu na pleéy, i ioraŭ padniaŭ ja- ho ai pad samyja chmary. U lisa ad strachu paciamniela 1’1 vaéoch, dy j duch jamu zanialo. Lis nia ŭtrymal’lsia na plaéoch u iorava dy j palacieŭ daloii. A iorafl kryéyé na lisa:
— Kkujsia! Kirujsia! Kirujsia!…
Ale lis, padajuéy daloŭ, uio nia moh kira- vacca na hniazdo, a valit’lsia’ prosta na (10!, dy jak udaryŭsia ab pieŭ, dyk i zabil’lsia.
47 Miadzviedz
MIADiVIEDz’ I SIELANIN
1) Repa Celuju zimu miadz’viedz’ spax’l u svajim lab- vie. Kali viasnoj praéchnul’lsia j vylez z svaj- ho lahva, dyk ubaéyil, §to niedaloka jahonaha
lahva raéciarebleny les, i éalaviek are pasieku. Miadiviedi pytaje:
s4
— Na§to ty, éalavieéa, les pasiek, dy ziam- lu areé? —
— Budu repu siejaé, —- kaia éalaviek.
—— Dobra, siej, —« kaia miadiviedi. —- Ale jak my dzialié budziem? — ‘
— A jak sabie choéaé, —- adkazvaje éalaviek.
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
! Mnie budué viarchi, a tabie karani, — kaia. miadz’viedi.
— Dobra! — skazal’l éalaviek.
Pasiejal’l éalaviek repu. Repa vyrasla viali- kaja sakaiinaja, smaénaja. Pad vosieŭ éala- viek vykapal’l repu. Jon nacinu abrezaŭ i paki- nuŭ u lesie dla miadiviedzia, a repu zabraŭ damot’l.
Miadz’viedz’ paciahaŭ hetu nacinu da svajho lahva dy jeéc’ jaje, kab da zimy najelci loju, bo sytamu lahéej budzie zimu pieraspaé. Pa- roju 1’1 nacinie papadziecca maleŭkaja repka, dyk miadz’viedz’ ijeéé jaje sa smakam, abliz- Yaŭecca dy zluje na éalavieka, §to aéukal’l 1a 0.
2) Mak
Na druhuju viasnu praéchnuŭsia mindi- viedi i vylez z svajho lahva, ai baéa, §to jiznoŭ éalaviek are tuju samuju ziamlu. Jon i pytaje:
—— A éto ty, éalavieéa, siejaé budzieé? —-
— Mak, — adkazvaje éaiaviek.
— Sioleta, éaiavieéa, ty mianie nie aéuka- jeé! Sioleta ŭio mnie buduc’ karani, a‘ tabie viarchi, —— kaia miadz’viedi.
—— Dobral —— kaia éalaviek.
Vyras dobry mak. Pad vosieŭ sabral’l éala-
viek mak. Makoŭki siarpom paadrazal’l dy za- braŭ damot’li a makoŭje zlaiyŭ u kuéu dy
65 pakinuŭ miadz’viedziu. Miadz’viedz’ paspraba‘ vaŭ jes’ci heta makoŭje, ai jano c’viardoje j horkaje. Jon sa zloéci paras’kidal’l toje makol’lje dy chudy j halodny loh na zimu 1’1 svajo lahvo.
3) Pŭanica
Na treciuju viasnu praéchnuŭsia mindi- viedz’ dy chudy j halodny vylez z svajho kahva, 3i baéa, éto jiznoŭ éalaviek na tym samym miejscy are. Jon i pytaje:
— A éto ty budzieé siejaé, éalavieéa? ——
— Péanicu! — adkazal‘l éalaviek. 7
-— Ty, éaiavieéa, dva razy mianie aéukal‘l, a ciapier uio nie a§ukaje§, ho jak tolki ty pasie— je§ péanicu, dyk ja ciabie z’jem, —— skazafl miadz’viedih
Miadz’viedi uz’lez na kalosy, loh tam i éakaje
pakul éalaviek pasieje péanicu, kab tady jaho ijeéci.
4) Kaloda abharelaja Miadiviedi baéa, §to da jich biaiyé lis. Jon cicha éepéa sielaninu: — Kali lis budzie pytacca 1’1 ciabie: “A éto heta, 1’1 ciabie laiyé na vozie?” —— dyk ty jamu adkaiy: “Kaloda abharelaja!” —
66
Padbiahaje lis i pytaje 1’1 sielanina:
—— A éto f1 ciabie , éalavieéa, laiyc’ na vozie?
— Kaloda abharelaja! — kaia sielanin.
—— Kali-b heta byla abharelaja kaloda, dyk- by jana byla pryviazana viaroŭkami da vo- za, — skazaŭ lis dy pabieh 1’1 les.
— Pryviaiy mianie, éaiavieéa, viaroŭkami da voza! — liepéa miadiviedz’ éalavieku.
Pryviazal’l éalaviek miadiviedzia viaroŭ- kami da voza, a sam pajém’x arac’,
Prybiahaje lis dy jiznoŭ pytaje:
— A Eto beta 13 ciabie, éalavieéa, laiyc’ na vozie, pryviazanaje viaroŭkami? ——
48 LisaBajka
Гэта старонка ў стане падрыхтоўкі, яна актыўна змяняецца!!
I Kaloda abharelaja! a. adkazvaje éala- v1e .
—‘ Kay-b heta byla abharefaja kaloda, dyk- by I21 JaJe byia ŭbita siakiera, —— skazaŭ lis dy pableh u 165.
.— Ubi 1’1 mianie siakieru, éalavieéa! — §epéa mladg’viedz’ éalavieku.‘
Uz1’al‘1 éalaviek siakieru, dy jak siekanie mmdzvnedziu pa halavie, dyk i zasiek.
49 Busly
BYCJILI
y canoulcy 11pm Impose, 3 nahmx am? in 6xpo3e Bycmu aansulica. BethMi 6121.110 naparoe 1M maano ens/é cmpoe — Hana}: 31, iM aunties]. Ane monai saxaueni, [tab 10 Gym»! naps/com Ha. npyri 60x cany. 11m: Taro chyn ymmui, Bapany npmmauanmi, Posnyio npbiJIany. Tun—m ŭycnbi 60.1mm uauiui I‘mlsno, m’i‘fl may,“ 3pa5ini. are He apaIcJIica. Bemmi-ac 651.710 napme 1M “inane cmii cmpoe _, Hum: as im amulicd.
50 Zubry
3YEPI>I
Ila. Hawaii 6mKan-Imue 11mm mmoi. Tan 3&- xamulica anus mi Hamux my name ,miuia nym- Im: Haaiŭoxi ii Manama. Benmcm nym‘m cm!- nimla nun, mo ’l‘aM 1w mam Macy mummies! helli- Mi manna sump“: 3y6pu, Juwi, mini ii 1:035]. Hai— 6omuuu imam museum ayŭplm. £3pr 11qu ml.
namam 6mm, 3. SYGPBiua mi. “pom. 13pr poss- nimxa an 6mm nm,nn~o én umal Gonuuuu 6mm ŭnam’a nymxlu mac an amine nan nanammui na- .nhci mp6, a gig mm 1% nan 6apanoii 11°71‘le novcunn Ha Jloŭe (in me momnml it 3001me pori, mini 6a- poniuua an 30pm ŭ Hammae Ila. npauiinim.